مردم آمریکا سالهاست به نگاههای بی پروای میلیونها ابزار جاسوسی در زندگی خصوصیشان عادت کرده اند. آمریکایی‌ها سالهاست که می دانند اگر کتابهای فهرست سیاه اف‌بی‌آی را از کتابخانه ای امانت بگیرند یا از کتابفروشی ای بخرند، نام و مشخصات آنها، خود به خود، در اولویتهای حساسیت برانگیز اف‌بی‌آی قرار می گیرد.


اما مردم جهان هم از این حضور ناخوانده آمریکاییها در حریم خصوصیشان آزرده خاطرند. در 23 فوریه سال 2000 میلادی، پارلمان اروپا گزارش تکان دهنده ای را منتشر کرد که جهانیان را در هاله ای از حیرت فرو برد. در این روز، به دنبال اختلافات تجاری اتحادیه اروپا با آمریکا، پس از شصت سال، پروژه جاسوسی سری "اشلون" (ECHELON) فاش شد.

اشلون نام رمز یک سیستم جاسوسی جهانی است که آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) آن را طراحی کرده است و علاوه بر آمریکا، کشورهای انگلیس، کانادا، استرالیا و نیوزیلند در آن شرکت دارند.

طبق آخرین گزارشها، سیستم جاسوسی اشلون از 120 ماهواره ارتباطاتی، اکتشافی و نظارتی تشکیل شده که در مدارهای ثابتی دور زمین می گردند. علاوه بر این ماهواره ها، تعداد بسیار زیادی گیرنده های زمینی در نقاط مختلف دنیا نصب شده است تا نقاط کور ماهواره ها را پوشش دهند.

این ماهواره ها و گیرنده ها وظیفه دارند روزانه حدود سه میلیارد تماس تلفنی، فاکس و ایمیل را ذخیره کرده، به رایانه های مادری که در این پنج کشور وجود دارند، انتقال دهند. این اطلاعات پس از ترجمه خودکار به زبان انگلیسی، تحت یک پردازش محتوایی دقیق قرار می گیرد. نرم افزارهای قدرتمند اشلون به فهرستی از واژه های کلیدی مجهزند که در صورت یافت شدن هر یک از آن واژه ها در متن گفتگوهای تلفنی یا فاکس و ایمیل، پرونده ویژه ای برای آن اطلاعات تشکیل می شود و با تحلیل محتوای بقیه مطالب آن پرونده، میزان اهمیت خبر ذخیره شده مشخص می شود و به آژانس اطلاعات امنیت ملی آمریکا ارسال می‌شود تا اقدامات جاسوسی بعدی درباره آن صورت گیرد.

بیشترین توجه سیستم اشلون به کشورهای اروپایی است. این سیستم جاسوسی، در سال 1948 میلادی به وجود آمده است. در آن سال، پنج کشور آمریکا، انگلیس، کانادا، استرالیا و نیوزیلند تصمیم می گیرند برای مبارزه با نفوذ شوروی، پیمان جاسوسی "اوکوسا" (UKUSA) را به امضا برسانند. سیستم جاسوسی جهانی اشلون فرزند این پیمان محرمانه شصت ساله است.
هیچیک از مقامات آمریکایی حاضر نشدند با فرستادگان ویژه پارلمان اروپا دیدار کنند و درباره سیستم اشلون، توضیحات بیشتری بدهند.

نکته جالبتر اینجاست که یکی از اهداف مهم این سیستم بسیار پیچیده جاسوسی، یافتن اسامه بن لادن بوده است. پروژه ای که بیش از چهار سال است، به شکست انجامیده است.

اشلون چگونه عمل می‌کند‌؟
سیستم کار اشلون بدین صورت است که یک مجموعه کلید واژه کلی دارد و پس از آنکه موردی نزدیک به این کلید واژه مبادله شد بلافاصله سیستم اصلی فعال شده و اقدامات بعدی را انجام می دهد. این کلید واژه از کد ها و کلمات رمز خاصی پیرویی می کند.

اتحادیه اروپا بر اساس گزارش های منتشر شده به واسطه وجود اشلون ضررهای مالی بسیاری را متحمل شده است. با این حال بسیاری از کشور ها از اطلاعات اشلون به نفع خود استفاده می کنند. حوزه فعالیت اشلون بسیار گسترده است. این شبکه تار گونه در مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... مهارت داشته ولی نقطه توجه و تمرکز آن بیشتر بر روی مسائل صنعتی و تجاری در حوزه اقتصاد است.

امروزه فعالیت سیستم جمع آوری اکترونیک اشلون برای همه آشکار شده است و اکثر کشورها در جهت مقابله با آن دست به اقداماتی زده اند. شاید بتوان یکی از راه های مقابله با آن را دقت در برقراری ارتباطات دانست. اما فرهنگ سازی و دادن اطلاعات کامل تر در خصوص اشلون می تواند باعث افزایش آگاهی های جامعه جهانی شود.

برای اولین بار اطلاعات درباره سیستم "اشلون" اواخر سال‎های 1990 پخش شد. یکی از نشریات آمریکایی مطلبی درج کرده بود که ایالات متحده در چارچوب همکاری با بریتانیا، کانادا، استرالیا و نیوزلند به ایجاد شبکه جهانی استراق سمع و تحلیل اطلاعات و داده‌های همه وسایل الکترونیکی اعم از انواع تلفن، فکس، اینترنت و ایمیل، اقدام کرده است. همچنین سیستم های ارتباطات کابلی که بر روی بستر دریا بین قاره‌ها ساخته شده‌اند، مورد توجه این سیستم قرار گرفت. بعد از انتشار این اطلاعات، کاخ سفید و شرکای آن در زمینه جاسوسی الکترونیکی جهانی رسماً به وجود سیستم "اشلون" اعتراف کردند.


اشلون Echelon
این سیستم که در سال‎های جنگ سرد ایجاد شده بود، مخصوص نظارت بر اتحاد شوروی، کشورهای عضو پیمان ورشو و دولتهایی که به اردوگاه سوسیالیستی گرایش داشتند، بود. اما امکانات آن برای کسب اطلاعات نه فقط نظامی بلکه اقتصادی و جاسوسی-سیاسی و دیپلماتیک- صنعتی و نیز نظارت بر سازمانها و اشخاص کافی بود.
اشلون شامل حدود 120 ماهواره ارتباطی، اکتشافی و نظارتی مستقر در مدارهای ثابت دور زمین است. طبق اطلاعاتی که به مجمع پارلمانی اروپا ارائه شد، بسیاری از ماهواره‌های تجسسی مشغول استراق داده‌ها از کانالهای ارتباطی نه تنها روسیه بلکه اتحادیه اروپا هستند.

جمع‌آوری اطلاعات الکترونیکی در سراسر کره زمین صورت می‎گیرد و ایالات متحده، آمریکای لاتین، آسیای مرکزی و چین شمالی را کنترل می‌ کند. اروپا، قسمت غربی روسیه تا اورال و آفریقا در عرصه مسئولیت انگلیس قرار دارد. استرالیا مشغول استراق سمع مکالمات از منطقه جنوب شرق آسیا و چین جنوبی است.

اطلاعات به دست آمده به حافظه مدرنترین رایانه های موجود در مرکز بررسی اشلون ارسال و پیاده می شود. این اطلاعات از "دیکشنریهای اشلون" رد می شود. کلمات کلیدی این پایگاهها هر ماه در حال نوسازی است. این پایگاه واژه ها شامل اسامی افراد، ناوها، سازمانها و کشورها و یک سری اصطلاحات ویژه است. شماره تلفن و فکس، آدرس ایمیل در اینترنت که به اشخاص، تجار، سازمانها یا سرویسهای دولتی تعلق دارند، حکم کلید رمز را دارند. با استفاده از مجموعه معین کلیدها می توان اطلاعات ارزنده را کشف کرده و اطلاعات بی ارزش را بیرون انداخت. تجهیزات ویژه "اشلون" قادر است به طور اتوماتیک موضوع اطلاعات دریافت شده را طبقه بندی کند. دور کامل پردازش گزارشها از پیاده کردن ماشینی سخن شفاهی تا ترجمه اتوماتیک از بیش از 100 زبان، استخراج می شود.

سیستم "اشلون" همچنین در برگیرنده ناوهای تجسسی و ایستگاههای گیرنده‎ای است که به سازمانهای عضو پروژه )اداره ارتباطات وزارت دفاع استرالیا، دفتر ملی امنیت زلاند نو و اداره ارتباطات بسته کانادا) تعلق دارند. از این طریق پذیرش و انتقال اطلاعات پردازش شده صورت می‌گیرد.


کشورها و سازمانهای مختلف مدافع حقوق بشر مکرراً آمریکایی‎ها و شرکای آنها را به استفاده غیر تخصصی از این وسایل نیرومند متهم کرده اند. آنها مدعی هستند که این ابزار در جهت جاسوسی اقتصادی، صنعتی، سیاسی و دیپلماتیک، استراق سمع مکالمات خصوصی و نظارت بر مکاتبات الکترونیکی خصوصی مردم فعالیت می کند. ولی این اتهامات دارای مدرک و سند قابل توجه و محکمه پسندی نیست. در پارلمان اروپا حتی جلسه ویژه ای در این مورد تشکیل شد. در کمیسیون تشکیل شده، خاطرنشان شد که در اتحادیه اروپا قوانینی وجود ندارد تا فعالیت این گونه سیستمها را مقرر کند. این کمیسیون پا را فراتر از حدود بحث درباره کاربرد مشروع این سیستم نگذاشت.

آمریکایی‎ها به استفاده گسترده از سیستم استراق جهانی داده ها ادامه می دهند تا طیف وسیع مسائل و از جمله مبارزه با گسترش مواد مخدر را حل کنند. در حال حاضر یکی از جهات اساسی فعالیت این سیستم، مقابله با تروریسم جهانی و جستجوی رهبران و فعالان القاعده و سازمانهای تروریستی دیگر است.

گذر زمان نشان خواهد داد این سیستم تا چه اندازه‎ای به برطرف کردن تروریسم کمک خواهد کرد. اما ادامه انفجارها نشان داد که سیستمهای عظیم الکترونیکی هنوز نتوانسته است جایگزین مطمئنی برای شیوه های قدیمی مبارزه با چریکها یعنی استفاده از مأموران نفوذی باشد.